Het drama van het begaafde kind
De Zwitserse psychoanalytica Alice Miller (1923), grondlegster
van de moderne psychoanalyse, werd wereldberoemd met haar bestseller Het drama van het begaafde
kind. Veel mensen lukte het dankzij Miller de deur naar
hun ware zelf te openen. In Psychologie
Magazine, september 2002 een interview door Edwin Oden naar aanleiding van Millers boek Eva's ontwaken. In dit artikel een deel van die tekst.
Het drama van het kind is volgens u dat
het zich moet aanpassen aan de verwachtingen van de ouders,
waardoor het zijn ware gevoelens niet kan toelaten. Hoe was
dat in uw eigen leven?
'Bij mij ging het ook zo. Net als zovelen moest ik, om te
kunnen overleven, mijn gevoelens en behoeften ontkennen. Pas
in 1973, toen ik spontaan was begonnen met schilderen, ontdekte
ik de waarheid over mijn kindertijd: de wrede, strikte opvoeding
door mijn moeder, en de incest die tot mijn vierde jaar plaatsvond.
Vanaf dat moment ben ik mij gaan afvragen of de psychoanalytische
theorieën wel klopten. Daarin krijgen namelijk de slachtoffers
de schuld van het ondergane misbruik, en gaan de ouders vrijuit'.
Wat is het doel van uw boek, 'Eva's Ontwaken'?
'De titel verwijst naar het paradijsverhaal: de appel staat
voor de verboden kennis, en Eva's zonde staat voor de moed
van de moderne vrouw die de waarheid wil weten over haar verleden.
Alleen door zich bewust te zijn van het misbruik dat ze vroeger
moest verdragen, kan ze haar eigen kinderen vrijwaren van
de wreedheden die haar zijn aangedaan en die ze als kind leerde
te bagatelliseren. Alleen dan zal ze haar kinderen niet aandoen
wat haar is aangedaan'.
Wat gebeurt er volgens u met volwassenen die de gevoelens
die ze als kind moesten onderdrukken, niet toelaten?
'Ik noem deze vorm van totale ontkenning 'emotionele blindheid'.
Helaas is het zo dat nog steeds veel mensen zich de pijn van
de waarheid besparen ten koste van hun kinderen. Als die straks
op hun beurt volwassen zijn, zullen ook zij hetzelfde doen
met hun kinderen. Daarom heb ik mijn nieuwste boek geschreven:
we moeten ermee ophouden hetzelfde patroon steeds te herhalen.
We moeten het leven in ontkenning vaarwel zeggen, en bewuster
in het leven gaan staan. Alleen met kennis over de waarheid
kunnen we op een verantwoorde manier in het leven staan'.
U zegt dat wij allen 'verborgen informatie' in ons
lichaam dragen over onze ware gevoelens. Hoe kunnen we deze
verborgen delen in onszelf ontdekken?
'Het verleden kunnen we ontdekken door de verdrongen pijn
te voelen, maar dat moeten we beslist niet alleen doen. We
hebben een verstandige getuige nodig wiens aanwezigheid her-traumatisering
helpt voorkomen. Want als je er hij de herinnering aan de
verschrikkelijke pijn weer alleen voor staat, bevind je je
opnieuw in je trauma. Als kind was je alleen met je trauma's,
en daarom moest je je gevoelens onderdrukken, anders was je
niet in staat geweest om te overleven. Als volwassene kunnen
we de waarheid aan, maar we moeten er geen zelftherapie van
maken. Dat kan gevaarlijk zijn'.
Wie kun je het best als getuige nemen?
'Een psychotherapeut. Ik adviseer mensen altijd om, voordat
ze met een therapeut in zee gaan, eerst te vragen wat de therapeut
ontdekt heeft over zijn of haar eigen kindertijd. Als de behandelaar
daar geen antwoord op heeft of niks wil zeggen, dan zou ik
nooit bij hem of haar in therapie gaan'.
Critici zeggen dat u kinderen te veel tot slachtoffer
maakt: u beweert dat hun problemen zijn veroorzaakt door hun
ouders. Er kunnen toch ook andere oorzaken zijn voor de problemen?
'De dingen die zeer vroeg in je leven zijn gebeurd, hebben
een veel sterkere invloed en langere impact dan latere trauma's.
Ik weet van mensen die Auschwitz hebben overleefd en die niet
psychisch ziek werden, omdat ze voorafgaand aan hun tijd in
het kamp een relatief beschermde jeugd hadden gehad. Zij ontwikkelden
zich zelfs tot goede ouders die hun kinderen op geen enkele
manier misbruikten. Maar velen die in hun kindertijd waren
misbruikt voordat ze in de concentratiekampen kwamen, leden
vaak hun hele leven aan depressie. In feite verdrongen ze
de pijn van de oorlog. Die pijn verwerkten ze niet, omdat
verdringing van gevoelens nu eenmaal de belangrijkste overlevingsstrategie
was die ze in hun kindertijd hadden geleerd. Ze durfden alleen
op die strategie te vertrouwen'.
….
Veel mensen die als kind hun ware gevoelens moesten
onderdrukken, hebben een overlevingsstrategie ontwikkeld die
hen in hun latere leven ook veel oplevert. Bent u het daarmee
eens?
'Nee. Zoals ik al zei: ze betalen een hoge prijs voor deze
strategie, of hun kinderen moeten die prijs betalen'.
In Duitsland bleek onlangs uit een onderzoek dat
het meest conservatieve onderwijssysteem, namelijk dat in
Beieren, tot de beste schoolprestaties leidt. De 'knuffelpedagogiek'
uit andere deelstaten blijkt juist een laag prestatieniveau
tot gevolg te hebben. Desondanks vindt u dat kinderen minder
moeten worden gedisciplineerd en meer vrijheid moeten krijgen.
'Ja, want goede schoolprestaties zijn geen teken van emotionele
gezondheid. De holocaust was een perfect systeem dat functioneerde
als een geoliede machine, dankzij de traditionele manier waarop
Hitlers helpers zijn opgevoed.
….
Het onderdrukken van de ware gevoelens van kinderen
noemt u 'zwarte pedagogiek'. U zegt dat leiders als Hitler
en Stalin zo destructief zijn geworden doordat ook zij in
hun kindertijd met zwarte pedagogiek zijn grootgebracht. Bij
welke wereldleiders van dit moment is dat volgens u het geval?
'Bij de meesten. Michail Gorbatsjov was een van de weinige
uitzonderingen, maar hij is geen wereldleider meer'.
Zou u in één zin kunnen uitleggen hoe
ouders kunnen vermijden dat ze hun kinderen met zwarte pedagogiek
opvoeden?
'Ze dienen hun kinderen te behandelen met respect, liefde,
begrip en tolerantie'.
Maar wat moet je als ouder doen als je kind niet
wil luisteren?
'Een kind dat absoluut niet wil luisteren, heeft al een door
de ouders ontkende geschiedenis van misbruik en geweld achter
zich. De ouders denken dat meer geweld gebruiken helpt, maar
ze gooien daarmee alleen maar meer olie op het vuur. Je moet
juist naar een kind luisteren. Een kind heeft een vriendelijk
persoon nodig aan wie het kan vertellen waar het onder lijdt,
zonder te worden gestraft voor de waarheid'.
Als nu eens alle ouders in de wereld hun kinderen
zonder zwarte pedagogiek zouden benaderen, zouden we dan komen
te leven in een wereld zonder kwaad?
'Ja, absoluut'.
Boeken over het kiezen van een geschikte
therapie, vindt u hier.
Zie ook Jean
Jenson "Op weg naar je ware zelf. Een stap voor stap
gids om schadelijke gevolgen van onze opvoeding te boven te
komen".
|