Uit "Een markt van misleiding" door Rob Sijmons op 17 januari 2004 in Vrij Nederland.

Het gekste pillenflesje komt van de Hema. `Antioxidant Multi Totaal. Beschermt tegen ouderdomsverschijnselen en vrije radicalen.' Deze vitaminepillen dienen `ter verhoging van de weerstand tegen vrije radicalen afkomstig van uitlaatgassen, smog, bestrijdingsmiddelen, schoonmaakmiddelen, conserveermiddelen en andere lichaamsvreemde stoffen in voeding en milieu'.

Uit recent Nederlands onderzoek blijkt dat eenderde van de respondenten voedingssupplementen en eenderde verrijkte producten (met extra vitamines en mineralen) gebruikt. De resultaten laten tevens zien dat deze mensen de producten vooral ter geruststelling slikken onder het motto van ‘baat het niet, dan schaadt het niet’. Er zijn echter grenzen te stellen aan het veilige gebruik van extra vitamines en mineralen.

Meer ......

Een wondermiddel: het werkt tegen alles wat deugt, dus dat heeft iedereen nodig. Behalve dan mensen die zich normaal evenwichtig voeden. Want elders op het etiket haalt de Hema zijn wervende taal weer onderuit: `Een evenwichtige voeding levert voldoende vitaminen.' Dat laatste is het beste uitgangspunt: wie zich goed voedt, heeft geen supplementen nodig. Voor de gezonde werking van groente en fruit moet je, o verrassing, groente en fruit eten. Losse vitamines kunnen dat niet evenaren.

Veel modediten pretenderen een wetenschappelijke basis te hebben. De wetenschap heeft immers de oude theologie vervangen. Het voedsel wordt ontleed in zetmeel, eiwitten, vet en suiker. Ons lichaam kan van deze brandstoffen de ene in de andere omzetten, maar juist het verschil is voor dieetgoeroes interessant.

De theorie van de gezondmakende anti-oxidanten -vooral vitamines A, C, en E - is inmiddels failliet. `Het was een fatsoenlijke hypothese,' zegt professor Martijn Katan van de Wageninger Universiteit. `Er waren allerlei redenen om te denken dat het zou kunnen werken. De anti-oxidanten zijn uitgebreider en grondiger getest dan welke voedingsstof dan ook. Resultaat: op hart- en vaatziekten komt er nul komma nul effect uit. Ook op kanker zie je eigenlijk niets.' Tegen de aftakeling van het geheugen werken anti-oxidanten evenmin. Dat blijkt uit tamelijk degelijk onderzoek bij studenten en ouderen met eerste verschijnselen van parkinson of alzheimer. Sterker nog: anti-oxidante vitamines kunnen soms zelfs averechts uitwerken: proefpersonen worden er ongezonder van. Gebruik van multivitamines heeft –vergeleken met een nepmiddel- geen enkel positief effect op luchtwegeninfecties, bleek eind vorig jaar bij Wagenings promotie-onderzoek onder zevenhonderd ouderen. En slikken ze vitamine E, dan zijn ze langer en ernstiger ziek. Uit andere studies blijkt dat anti-oxidanten de gevaren van roken niet minderen, maar eerder vergroten. Het weerhield de firma Bloem er niet van om een `uitgebreid oxidantencomplex' op de markt te zetten als beschermende multi voor zware en lichte rokers.

Van welgeteld één vitamine is het positieve effect van bijslikken wel goed bewezen: het B-vitamine foliumzuur. Een must voor vrouwen die zwanger zijn, of dat willen worden. De vitamine zit van nature in citrusfruit en groenten als broccoli, asperges en bloemkool, maar die leveren de zwangere vrouw niet genoeg. Iedere vrouw die zwanger wil worden, dient daarom foliumzuurpillen te slikken (400 mg per dag; één pilletje). Een tekort aan deze vitamine kan bij het zich ontwikkelende kindje zorgen voor `neurale-buisdefecten', zeer ernstige geboorteafwijkingen zoals open ruggetjes en gespleten verhemelten. De kans op deze defecten wordt aanmerkelijk verkleind door foliumzuurpillen. De geleerden sluiten niet uit dat foliumzuur andere positieve effecten heeft, bijvoorbeeld op hartkwalen en kanker. Er is hoop dat daar moois uitkomt. Maar de bewijsvoering daarvoor is nog erg indirect; het wachten is op resultaat van beter onderzoek. De Gezondheidsraad verwacht eind 2004 met een aanbeveling te komen. Voorlopig verbannen naar de afdeling randcuriosa is Q10, ooit een vitamine, nu te boek staand als nepvitamine omdat ons lichaam het zelf kan aanmaken. Q10 doet wel iets in het menselijk lichaam, maar onduidelijk is of we extra nodig hebben en of het enig gezondmakend effect heeft. Er is vooral een rumoerige pro-Q10-lobby.
Het Deense Pharma Nord is door de Reclame Code Commissie veroordeeld voor een misleidende advertentie voor Bio Quinon Q10, met daarin een `professionele danseres' die zich 26 voelt in plaats van 62. Die advertentie stond in Health, het magazine voor verzekerden van Achmea. Ook de redactionele pagina's van Health leveren veel onkritische verhalen over omstreden gezondmakerij. De Vereniging tegen de Kwakzalverij heeft daarom Achmea Zilveren Kruis haar Mr. Kackadoris-prijs 2003 toegekend.