Filosofische vragen

Filosofie is een zeer breed onderwerp en omvat veel verschillende disciplines, stromingen en benaderingen. In het algemeen gaat filosofie over het onderzoeken van fundamentele vragen over de menselijke ervaring en de wereld om ons heen, zoals de volgende.

  • Wat is de aard van de werkelijkheid en hoe kunnen we deze begrijpen?
  • Wat is de betekenis en het doel van ons bestaan?
  • Wat is de relatie tussen mens en maatschappij?
  • Hoe kunnen we morele waarden en normen begrijpen en toepassen?
  • Hoe kunnen we kennis verwerven en evalueren?

Filosofen proberen deze vragen te beantwoorden door middel van kritische analyse, argumentatie en redenering. Filosofie omvat veel verschillende disciplines, waaronder epistemologie (de studie van kennis), metafysica (de studie van de aard van de werkelijkheid), ethiek (de studie van morele waarden en normen), politieke filosofie (de studie van de relatie tussen mens en maatschappij), logica (de studie van redenering en argumentatie) en esthetiek (de studie van schoonheid en kunst). Filosofie is dus een belangrijk vakgebied dat ons kan helpen bij het begrijpen van de wereld om ons heen en het ontwikkelen van onze persoonlijke en maatschappelijke waarden. Het kan ons helpen bij het ontwikkelen van kritisch denken en redeneervermogen, wat nuttig kan zijn in ons persoonlijke en professionele leven.

Filosofie overlapt dus met spiritualteit en psychologie.

Onderstaand boekoverzicht is zeer miniem. Wie een uitgebreider overzicht wil van de boeken over spiritualiteit en psychologie, die ik aanbeveel, kan beter op deze link klikken. Bij de boeken die in mijn blogs worden aanbevolen wordt een algemene en een persoonlijke inleiding gegeven.

Een paar boeken
Frédéric Lenoir citeert in zijn boek Geluk, een filosofische ontdekkingsreis Epicurus. "Filosofie is een activiteit die ons door dialoog en argumentatie een gelukkig leven bezorgt". Die zoektocht naar een 'goed' of 'gelukkig' leven noemen we wijsheid. Gelukkig zijn betekent voor Lenoir meetrillen met ons diepste wezen.
Het gaat erom in de binnenwereld de obstakels te verwijderen voor de onverwoestbare vrede en vrijheid die in ons zijn.
bol.com review
Filosofie voor beginners wil op een uitermate originele wijze de leek wegwijs maken in de filosofie, een terrein dat veel mensen direct geneigd zijn als 'moeilijk' te bestempelen. Filosofie voor beginners verklaart en illustreert -het boek bevat zo'n driehonderd originele tekeningen van de auteur- moeilijke filosofische begrippen op een manier die ze toegankelijk maakt voor degene die weinig of niets van filosofie afweet. De tekeningen hebben een cartoonachtig karakter en zijn juist daardoor een goede hulp bij het verhelderen van complexe filosofische begrippen en theorieën.

Filosofie voor beginners geeft een beknopte inleiding in de filosofie. Het begint bij de oude Grieken en schetst de verdere geschiedenis van de filosofie tot en met de behandeling van eigentijdse filosofen.
 
Seneca, Epictetus en Marcus Aurelius zijn "de grote drie' van de Stoa, de filosofische stroming waaraan wij het woord "stoïcijns' ontlenen. Dat laatste wil niet zeggen dat je kil en onbewogen door het leven gaat: stoïcijnen maken zich alleen druk over de dingen waar ze invloed op hebben. Hou voor ogen dat je goed moet leven, in het hier en nu. Die overtuiging maakt ons vrij en biedt innerlijke rust.
 

Filosofie voor de zwijnen is een unieke combinatie van filosofie, poëzie en tekenkunst.

Filosofie voor de zwijnen draait om de (ooit door de Engelse filosoof John Stuart Mill opgeworpen) vraag of het beter is om een ontevreden mens te zijn dan een tevreden varken. Filosoof-jurist Klaas Rozemond zoekt een antwoord in de geschiedenis van de filosofie, vanaf de vroegste denkers tot de filosofen van nu. Hij doet daarbij verrassende ontdekkingen en schuwt onverwachte wendingen niet. Zijn betoog mondt uit in een wervelend pleidooi voor een nieuwe filosofie, het porcratisme.

Bij elk van de 21 hoofdstukken onderzoeken dichter Co Woudsma en tekenaar Jet Nijkamp op hun manier hoe het is om dier te zijn en mens. Het boek laat zich op meerdere manieren lezen: als een filosofische verhandeling over het geluk van dieren en mensen, als een vermakelijke tekst met tekeningen en gedichten of als een zelfhulpboek voor mensen die gelukkig willen worden.
De aanslag op de Twin Towers in 2001 heeft de tongen van veel journalisten en denkers losgemaakt - de Sloveense filosoof en psychoanalyticus Zizek (1949) draagt tot de toren van Babel zijn steentje bij. Hij heeft het niet alleen over de aanslagen en de zogenaamde oorlog tegen het terrorisme, maar over alle conflicten ter wereld, geografische en ideologische, die in het Midden-Oosten en breder tussen moslim-fundamentalisme en de verdediging van het mondiale kapitalisme dat zelf fundamentalistische trekken zou vertonen. 'De werkelijke tegenstelling is tegenwoordig die tussen de gehele eerste en derde wereld en de resterende tweede wereld'. Zizek is niet bang om 'de uiteindelijke waarheid' van iets te onthullen, en dat te larderen met veel termen, begrippen en namen. Hij heeft over alles een oordeel of minstens iets te zeggen. Het resultaat nadert soms dicht de intellectuele borreltafel en de columnistiek. Zijn naam duikt (misschien daarom) vaak op bij internationale forums en debatten.
Laat je door Gregory Bergman meenemen op een grappige en comfortabele reis van Socrates (Als je weet dat je niets weet, ben je de slimste van allemaal) tot Sartre (Degene die niet roeit, is degene die de maat slaat). Breng onderweg een bezoekje aan Kant (Wetenschap is georganiseerde kennis. Wijsheid is georganiseerd leven), doe de groeten aan Dewey (Niemand krijgt meer krediet dan hij geld heeft) en ontmoet nog vierentwintig andere filosofen.
Elk van de auteurs, allen Nederlanders, zijn specialisten in hun vakgebied en gaan in op de grote nood om niet alleen summiere informatie over auteurs of filosofische stromingen in het oosten te vinden, maar ook selectieve oorspronkelijke teksten. Daarin zijn ze bijzonder goed geslaagd. Er zijn teksten uit India, Tibet, China en Japan van 3 tot 10 blz., met telkens een inleiding en waar mogelijk een klein auteursportretje. De gespecialiseerde lezer vindt ook een recente boekenlijst, uiteraard vooral in het Engels. Het boek is niet om in een adem uit te lezen, maar om selectief her en der in te grasduinen en te studeren. Een algemene index ontbreekt. Toegankelijk voor eindejaars middelbaar of studenten in hogere opleiding, en vooral voor een wat rijper publiek. Een must voor wie in filosofie en het oosten geinteresseerd is; pendant van het bekende '25 eeuwen westerse filosofie', waarvan onlangs een nieuwe editie verscheen*.
Dialectiek en praktijk is een inleiding in dialectisch denken. Dialectiek en praktijk heeft als ondertitel De creatieve tegenspraak, omdat in de dialectische filosofie verondersteld wordt dat tegenspraak en interacties nieuwe ontwikkelingen bewerkstelligen.
Dit boek wil inleidend zijn in een wijze van filosoferen die als lastig bekend staat. Gekozen is voor een vrij losse opzet. In korte hoofdstukken – die vergezeld gaan van illustratieve "Terzijdes" – komen verschillende aspecten van de dialectiek aan bod. Het gaat dan om namen van filosofische grondleggers als Heraclitus, Hegel en Marx, en om thema's die de dialectische filosofie verhelderen.
In thema's komt aan de orde wat de dialectiek voor de praktijk kan betekenen. Zoals de dialectiek van waarheid en vergissing, hoe dialectisch met vragen om te gaan en hoe de werkelijkheid te kennen, wanneer die zelf aan dialectische veranderingen onderhevig is. Deze onderwerpen klinken zwaar, maar door de wat losse opzet van dit boek worden ze wat toegankelijker gemaakt.
Bij een deel van de thema's ligt het accent op het beter leren kennen van dialectische redeneringen en structuren, bij andere op actuele kwesties waarvoor de dialectiek van belang kan zijn. Zo komen kwesties aan bod als vrijheid, welzijn en rehabilitatie, milieubeleid, maatschappelijke betrokkenheid en communicatie.
De dialectische filosofie is een denkwijze, misschien zelfs een wereldbeschouwing, maar ook een houding. Dialectiek betekent uitgaan van beweeglijkheid, eerder dan van vaste principes en richtlijnen. Meer letten op inhoud dan op vorm, en toch weer zien hoe die inhoud zich vormt.
Dialectiek en praktijk wil een praktisch basisboek zijn over een manier van kijken en denken die de beweeglijkheid en complexiteit van de werkelijkheid erkent. Het kan een basis zijn voor de lezer die zich vervolgens verder in de dialectische filosofie wil verdiepen.
Herdruk van de bekende roman over een vader en zoon die per motorfiets een tocht door Noord-Amerika maken. Het gaat meer om het reizen dan om ergens te komen. De hoofdwegen worden vermeden, de voorkeur gaat uit naar kronkelende, beboste zijwegen. Het boek gaat niet over wat hen op deze reis overkomt, maar over de bespiegelingen die door wat ze zien in hen worden opgeroepen. Er staat veel in over filosofie, over de zin van het leven, over waarden en over religie, over kwaliteit als doel van de evolutie. De roman drukt het levensgevoel uit van de generatie van linkse intellectuelen die zich aan het begin van de jaren '80, teleurgesteld over het uitblijven van maatschappelijke veranderingen, terugtrok uit het politieke leven om zich aan levensbeschouwelijke zaken te wijden.
Wat is de plaats van het kwaad, nu God noch de natuur begaan lijkt te zijn met het lot van de mens? Het kwaad werd een product van de menselijke wil. Hoe moeten wij dan de holocaust en met name Auschwitz duiden? Wat betekenen de aanslagen van 11 september in New York voor ons?

De Amerikaanse filosofe Susan Neiman schrijft een eigenzinnige geschiedenis van het wijsgerig denken over het kwaad. De aardbeving van 1755 in Lissabon vormt de opmaat voor haar analyse. Zij behandelt per hoofdstuk telkens een bijzondere combinatie van filosofen, onder wie Leibniz, Rousseau, Kant, Nietzsche, Arendt en Rawls.

Susan Neiman schrijft helder, scherpzinnig en met humor. Zij onderneemt excursies naar de wereldliteratuur (Voltaire, Dostojevski, Camus) voor verdere verdieping. Neiman houdt een pleidooi voor een actief begrip van het kwaad zonder in de valkuil te trappen van de filosofische onbescheidenheid.
Geplaatst door .