Blauwdruk voor een politieke partij

Algemeen

Het doel van een degelijke partijstructuur is niet alleen democratie en participatie van de leden, maar ook een gevoel van saamhorigheid en vooral: beheersbaarheid van conflicten. Een politieke partij moet niet bang zijn voor conflicten, maar moet ze kunnen beheersen en voorkomen dat leden boos weglopen, de publiciteit zoeken of naar de rechter stappen.

Conflicten kunnen makkelijk ontstaan tussen fractie en bestuur, maar ook tussen linker en rechter vleugels, tussen mannen en vrouwen, regio's et cetera. Een partijraad kan hierbij een belangrijke rol spelen, mogelijk ook een geschillencommissie. De afdelingsvergaderingen kiezen (naar rato een of meer van) de partijraadsleden.

Partijleden vormen de structurele basis van een politieke partij

Om invloed uit te oefenen op de koers van een politieke partij volstaat het niet om lid te worden, men moet ook deel kunnen nemen aan de besluitvorming. Daarvoor bestaat een snelle en een trage weg. Wie lid wordt en deelneemt aan een congres heeft stemrecht, maar deelt dit met alle congresgangers. Wie een taak op zich neemt in een van de bestuurslagen van de partij is meer tijd en energie kwijt, maar kan zich een belangrijker positie verwerven.

Actieve partijleden vormen afdelingen en kiezen een bestuur van minimaal zeven leden (voorzitter, secretaris, penningmeester en vier ''overige'' bestuursleden). Zij worden verantwoordelijk gehouden voor een correct functionerend afdelingsbestuur en dienen als uitgangspunt het partijprogramma en het huishoudelijk reglement te hanteren. Zij handelen in de geest van art.1 van de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens.

In beginsel roept het bestuur minimaal 1x per maand een afdelingsvergadering bijeen. Twee weken van te voren dient het bestuur de te behandelen ingekomen stukken, de mededelingen vanuit het partijbestuur en de Tweede-Kamerfractie en op- of aanmerkingen van afdelingsleden in een bestuursvergadering te behandelen. Ruim een week voor de aanvang van de afdelingsvergadering dienen de afdelingsleden de stukken in hun bezit te hebben, zodat zij ruim de tijd hebben mee te denken en inhoudelijk te reageren - niet alleen op de vergadering maar eventueel ook nog van te voren.

Het afdelingsbestuur is tevens verantwoordelijk voor de instelling van werkgroepen, onder leiding van één van de ''overige'' bestuursleden. De werkgroepen zetten zich in voor het behalen van bepaalde doelstellingen. Deze doelstellingen worden vastgesteld door de afdelingsleden in wisselwerking met het afdelingsbestuur op basis van wat zich afspeelt in hun gemeente. Voorstellen en ideeën van landelijk betekenis worden doorgespeeld naar het partijbestuur dat die op zijn beurt - indien dat noodzakelijk wordt bevonden door de afdelingsleden en het partijbestuur daar mee instemt - zal doorspelen naar de Tweede-Kamerfractie.

Uit de afdelingen zullen leden gekozen dienen te worden die, bij het behalen van één of meer zetels in de gemeenteraad een (steun)fractie zullen vormen ter ondersteuning van hun gemeentelijke vertegenwoordiger(s).

Uit de afdelingsbesturen of de afdelingsleden dient (zolang de partij een beperkte omvang heeft) een provinciaal- of regionaal bestuur gekozen te worden. Dit bestuur houdt zich volledig bezig met de ontwikkelingen in de eigen provincie of regio en vormt de basis voor ondersteuning van de provinciale vertegenwoordiger(s) d.m.v. een (steun)fractie. Zij brengen de door de afdelingen noodzakelijk bevonden standpunten in de Provinciale Staten en koppelen terug naar de leden. Dus ook hier is een zo nauw mogelijke wisselwerking met de basis.

Ook het regionaal bestuur kan werkgroepen instellen, die zich uiteraard met regionale vraagstukken bezig zullen houden.

Onderlinge verbanden tussen bestuurslagen

Voorkomen moet worden dat landelijke en provinciale standpunten door elkaar gaan lopen. De Provinciale Statenleden zijn daarom verplicht om een goede relatie te onderhouden en te overleggen met de Tweede-Kamerfractie en het partijbestuur. Hierbij speelt de partijraad ook een rol (zie hieronder). Een provinciaal bestuur is gehouden aan dezelfde bestuurlijke regels als de afdelingsbesturen en dient eveneens in de geest van art.1 van de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens te handelen.

Partijbestuur, partijraad en congres

Voor het partijbestuur dient gekozen te worden uit partijleden die de benodigde expertise in huis hebben en zich qua tijd en energie volledig in willen zetten voor de partij. Voorkomen moet worden dat er van nepotisme of vriendjespolitiek sprake kan zijn en daarom moet een ieder op zijn merites en volledige inzet beoordeeld worden. Het partijbestuur dient uit minimaal 12 leden te bestaan die behalve de functies van voorzitter, secretaris en penningmeester (met medewerking van een accountantsbureau), negen doelgerichte secretariaten beheren. De partijbestuursleden worden gekozen door het congres (als hoogste bestuurlijk orgaan) en hebben een proeftijd van zes maanden. Onderling en met medeweten van de partijraad maken de partijbestuursleden uit of de inzet en expertise voldoende is voor het uitoefenen van een bepaalde functie. Wordt deze functie door een bestuurslid onvoldoende uitgeoefend, dan kan er een volgende proeftijd ingesteld worden of kan het lid verzocht worden om op te stappen. Het partijbestuur dient duidelijk aan te geven aan de partijraad waarom het betrokken bestuurslid een tweede proeftijd heeft gekregen of niet voldoet.

Er mag in beginsel geen cumulatie zijn van functies. Zodra een partijbestuurslid gekozen wordt in een gemeenteraad, Provinciale Staten of de Tweede Kamer, legt hij/zij zijn functie neer. Dit geldt overigens voor alle functies in de partij; dus ook die van partijvoorzitter, aangezien deze functie een bindende factor moet zijn tussen de basis (partijleden), overige besturen en de Tweede-Kamerfractie.

Het partijbestuur wordt bijgestaan door een partijbureau, dat vooral tot taak heeft congressen voor te bereiden en (naar vermogen) lokale afdelingen van informatie te voorzien.

Het congres is het hoogst bestuurlijke orgaan in de partij. Alle partijleden maken deel uit van het partijcongres. Het is goed het congres te laten leiden door een onafhankelijk presidium of dagvoorzitter en niet door het partijbestuur. De beleidsbeslissingen die hier genomen worden, vormen vanaf dat moment het beleid van de partij en dienen zo goed mogelijk uitgevoerd te worden. Alle leden, inclusief de fracties van alle bestuurlijke organen waar zij deel van uitmaken, dienen zich in beginsel te houden aan de daar vastgestelde beleidslijn. Het is daarom van belang dat er een orgaan komt dat toezicht houdt op de uitvoering van de door het congres genomen besluiten.

Dit zou een partijraad moeten zijn, gekozen en samengesteld uit actieve en kritische, maar loyale leden binnen de partij. Deze partijraad is het hoogste bestuurlijke orgaan tussen twee congressen in en komt in principe maandelijks bijeen. De leden kiezen een bestuur dat contacten onderhoudt met alle fracties die zitting hebben in bestuurlijke organen. Op uitnodiging van de partijraad moeten de vertegenwoordigers uit bestuurlijke organen, inclusief de Tweede-Kamerfractie, het partijbestuur en besturen van afdelingen en provincies verantwoording afleggen van hun beleid. Ook dienen nieuwe partijbestuursleden, voordat zij aangesteld kunnen worden, hun toekomstig beleid voor te leggen aan de partijraad. Tussentijds kan de partijraad hen aanstellen in hun functie, maar dit zal naderhand bekrachtigd moeten worden door het congres als hoogst bestuurlijk orgaan. De partijraad kan tevens dienen als beroepscommissie waar meningsverschillen, ontslagprocedures en alle overige commoties binnen de Partij behandeld worden. Partijraadsleden bezoeken regelmatig de afdelingen die hen toegewezen zijn en worden vrijgesteld van overige werkzaamheden binnen de Partij.

De rol van Internet

Een groot deel van het werk kan ongetwijfeld via internet, maar af en toe enig face-to-face contact blijft een goede zaak. Zo kun je ook wel digitale afdelingen  hebben voor leden die erg verspreid over  het land wonen/werken, naast de 'echte' lokale afdelingen.

Auteurs: