In het boek De Psychologie van Vrijheid schetst Robert Hartzema hoe in zijn ogen het proces van een niet optimale kindertijd naar een psychologische volwassenheid kan verlopen. Hij noemt dit proces een groei naar vrijheid via innerlijke bevrijding.
Uit zijn boek citeren we het schema van hindernissen, doelen en kenmerken van innerlijke vrijheid.

Innerlijke vrijheid. De vrije volwassene.

  • basisthema: zoektocht naar je essentie en werkelijk vrij zijn
  • basisgevoel: transparant laten zijn van alles wat zich aandient
  • basisprobleem: wegspiritualiseren van je gewone problemen
  • energiecentrum: kruin, secundair: doorstroming alle energiecentra
  • zintuigen: alle zintuigen

Situatie als volwassene: Je gaat op zoek naar wie je zelf bent en naar de zin van het leven.

Streven: Het accepteren van je angsten, pijn, verwondingen en littekens die het verleden heeft achtergelaten. In de pijn en de angst durven gaan. Geen behoefte hebben aan bevestiging van buitenaf. Het oog in oog durven staan met wie je nu bent. Nergens aan hoeven voldoen. Je eigen grenzen durven stellen. Creatief vormgeven van je leven. Intense en open relaties aan durven gaan.

Obstakels naar Vrijheid

  • Denken dat spiritualiteit, meditatie of religie vanzelf de psychologische problemen oplost.
  • Afdekken van angstgaten en verwondingen met `spirituele' ervaringen.
  • Proberen om angsten en problemen `weg te mediteren'.
  • Contact met de werkelijkheid verliezen.
  • Je afsplitsen van het dagelijks leven.
  • Je boven anderen plaatsen.
  • Angsten of schaduwkanten van jezelf ontkennen, waardoor ze echt gevaarlijke proporties kunnen aannemen.
  • Onverschillig worden; alles komt en gaat toch?
  • Hart uitschakelen.
  • Geen verantwoording nemen voor je daden.

Overtuigingen

Overtuigingen, meningen en oordelen worden geleidelijk transparant.

Energetische reactie

Blokkades lossen op. Energie stroomt door je hele lijf. Genieten wordt niet bepaald door wat je ervaart of meemaakt. Vreugde en pijn worden beide verwelkomd. Niets wordt buitengesloten! Alle emoties mogen er zijn.
Open verbinding tussen je bekken, buik, hart, keel, hoofd.

Overlevingsstrategieën

worden doorzichtig. Als je ze gebruikt weet je dat je ze gebruikt. Hoeven minder te hulp geroepen te worden.

Relaties

worden meer open. Je kunt zowel grenzen stellen als je verlangens verwoorden en je emoties tonen. Je staat ook echt open voor de ander. Alles is bespreekbaar, ook de meest `kinderachtige' of angstige ervaringen. Je ondersteunt de ander in zijn of haar weg naar vrijheid.

Kwaliteiten

Alles wordt steeds helderder en vrijer, terwijl je toch volledig geaard blijft in de gewone werkelijkheid. Helder Gewaarzijn wordt steeds meer de kwaliteit die alles doordringt. Je belichaamt Vrijheid.

Tot zover Hartzema.

Innerlijke bevrijding betekent

dat mensen hun bewustzijn ontwikkelen. Deze ontwikkeling houdt in dat zij:

  • zichzelf steeds meer bewust worden van hun invloed op de omgeving en op het lot van dieren
  • hun verantwoordelijkheid nemen voor de gevolgen van hun invloed
  • eerlijk en integer willen zijn
  • hun zelfwaardering niet van het oordeel van anderen laten afhangen en stoppen met het beoordelen van anderen
  • hun ego en egoïsme weten te relativeren en te verva(n)gen door zelfontplooiing
  • hun leven uit angst voor stilte en leegte niet opvullen met zinloze activiteiten
  • vrijwillig zichzelf matigen en het anderen gunnen dat zij de ontstane ruimte (in)vullen
  • zichzelf zijn en leven in het hier en nu (zich niet vandaag haasten om morgen gelukkig te worden)
  • zich niet als eeuwige slachtoffer gedragen van een gebeurtenis uit het verleden
  • hun vooroordelen kennen en de functie daarvan realiseren
  • het gevoel van mededogen ontwikkelen voor anderen
  • een eenheid met en van alle levende natuur realiseren
  • bescheiden blijven èn worden
  • een balans hebben tussen afstand houden en betrokken zijn (voor respect) en tussen vermijding en confrontatie (bij stress)
  • zich realiseren dat machtigen niet meer recht hebben dan een ander, mens of dier
  • weten dat ze krijgen vanaf het moment dat ze geven
  • opkomen voor recht en tegen onrecht en grenzen durven stellen
  • zich realiseren dat het voor iedereen wederkerig beter is als wij gericht zijn op onvoorwaardelijk geven, zonder onszelf tekort te doen, in plaats van nemen
  • gevoel, verstand, waarneming en intuïtie gelijk waarderen en integreren
  • het geluk en (persoonlijke) vooruitgang niet proberen te forceren

Krishnamurti zei:
"Omdat ik vrij, onbeperkt, ongedeeld en van geen enkel ding afhankelijk ben, verzoek ik degenen die mij willen begrijpen geen volgeling van mij te worden en geen kooi rondom mij op te trekken...
Niemand van buitenaf kan je vrijmaken. (... ) Ik zou je willen aansporen om vrij te worden - vrij zelfs van de goden die je aanbidt, vrij van hen die je dierbaar zijn, omdat vrijheid noodzakelijk is voor de groei van de ziel en omdat er zonder vrijheid bederf heerst. Omdat je niet vrij wenst te zijn, zoek je vertroosting, en troost is als de schaduw van een boom; zij verandert van ogenblik tot ogenblik met de zon. Vertroosting gaat niet samen met begrip".

Boeken van Hartzema over persoonlijke groei zijn geschreven voor iedereen die op zoek is naar de oorsprong van zijn problemen en beperkingen en die verlangt naar werkelijke intimiteit en vrijheid. Daarnaast is het boek geschikt voor iedereen die kinderen heeft of wil gaan werken met mensen en die patronen bij anderen wil kunnen herkennen. De auteur werkt als therapeut en is docent/trainer/supervisor bij een psychosociale opleiding. Eerder heeft hij een boeddhistisch centrum geleid en was hij docent yoga en meditatie.

Hij maakt steeds duidelijk welke soort levensvragen, blokkades en belemmerende denkpatronen thuishoren bij welk thema.

Leef in het nu en wees vrij.

Dit adagium is voor de auteur het vertrekpunt om op zoek te gaan naar innerlijke groei en ontwikkeling teneinde een volledig mens te worden. Zijn doorleefde inzichten, geïnspireerd door het boeddhisme, zijn vooral gericht op de prestatiegerichte Westerse wereld. Dit werkboek is een synthese van psychotherapie en meditatieve boeddhistische oefeningen. Het boek heeft een thematische opbouw. Het vertrekpunt is vanuit zowel een psychologisch als een spiritueel standpunt. Therapie en meditatie zijn elkaars complementen. Deze zorgen voor een basis vanwaaruit de mens zich bewust gaat worden van de werking van geest, gedachten, emoties, zintuigen en lijf. Het doel is te komen tot innerlijke transformatie om contact te maken met het Zelf.

Innerlijke bevrijding gaat samen met het nemen van verantwoordelijkheid. Een leuk boek waarin deze twee thema's mooi samen zijn uitgewerkt is van Richard Bach: Jonathan Livinston Seagull.

Als vlieger en als schrijver heeft de Amerikaan Richard Bach zich beter dan wie dan ook gerealiseerd dat de oudste droom van de mens, namelijk vliegen, nog steeds niet is verwezenlijkt. De mens kan slechts vliegen met behulp van een machine en al zal de vlieger Bach zich dan wel volkomen één voelen met zijn vliegtuig, de schrijver Bach verplaatste zich in deze novelle in de beste vlieger aller tijden: de meeuw. Hij laat zijn held, de jonge zeemeeuw Jonathan, tegen de traditie van de grote massa in, langzamerhand zelf alle fabelachtige vliegtechnieken ontdekken, zelfs ten koste van zijn plaats in de meeuwenmaatschappij, die in veel op de onze lijkt. Na een lange worsteling weet de meeuw Jonathan het vliegen te verheffen tot een aparte kunst, los van de noodzaak om voedsel te bemachtigen. Dat doet hem andere werelden ontdekken en ten slotte maakt hij zich zelfs de mystieke macht eigen om te vliegen met de snelheid van een gedachte. Maar zoals verteld wordt van Boeddha dat hij, reeds met één voet in het nirwana, naar de aarde terugkeerde terwille van een huilend kind, zo keert ook Jonathan ten slotte terug naar zijn oude maatschappij, om de achtergeblevenen te laten delen in zijn geluk. Want uiteindelijk ontdekt hij het meest waardevolle van alles, iets wat meer betekent dan vliegen, maar ook het moeilijkste: de kunst om de anderen lief te hebben als jezelf.