Vier vrijheid in balans

Een balans in vrijheid, verbinding en kwaliteit

Op deze site zijn allerlei artikelen te vinden over de (on)balans tussen drie centrale thema's. Deze thema's zijn autonomie, verbinding (relatie) en kwaliteit. Deze thema's worden opgevat als dimensies waarvan de beide polen het verschil aangeven tussen probleem en oplossing.

	Dimensies
+	*vrijheid*	liefde	creativiteit
0	autonomie	verbinding	kwaliteit
-	verslaving	eenzaamheid	verveling

Op deze pagina lopen we een aantal van de artikelen door waarin deze thema's zijn uitgewerkt.

De artikelen achter onderstaande links benadrukken de belangrijke rol die vrijheid bovendien speelt in onze motivatie, bewustzijn en ons gevoel van rechtvaardigheid.

Wat is vrijheid?

Het begrip vrijheid kan sterk variëren afhankelijk van filosofische, theologische, culturele en politieke perspectieven.

Afwezigheid van dwang. Vrijheid kan worden gezien als de afwezigheid van externe dwang, waar individuen het recht hebben om keuzes te maken zonder opgelegde beperkingen.
Afwijzigheid van angst. Vrijheid is ook verzekerd zijn van basale (elementaire) levensbehoeften (veiligheid, bestaanszekerheid, Maslow).
Zelfbeschikking. Het idee dat vrijheid ook zelfbeschikking omvat, waar individuen in staat zijn om autonome beslissingen te nemen over hun leven, zonder onnodige externe invloeden.
Politieke vrijheid. Dit verwijst naar het recht van individuen om deel te nemen aan politieke processen, zoals stemmen en meningsuiting, zonder vrees voor vervolging.
Negatieve en positieve vrijheid. Naast de afwezigheid van beperkingen (vrijheid van), kan vrijheid ook worden opgevat als de mogelijkheid om bepaalde doelen te bereiken en zich te ontwikkelen als individu (vrijheid tot).
Vrijheid van gedachte en van meningsuiting. De vrijheid om eigen gedachten, overtuigingen en meningen te koesteren, zonder censuur of onderdrukking en die als eigen mening te mogen uiten.
Morele vrijheid. De vrijheid om morele keuzes te maken, gebaseerd op persoonlijke overtuigingen en ethische principes. Maar mijn vrijheid houdt op waar die van jou begint. Het aloude ethische beginsel is ook een vorm van vrijheid: wat gij niet wilt dat u geschiedt, doe dat ook een ander niet.
Economische vrijheid. Dit betreft het recht om eigendom te bezitten en economische beslissingen te nemen, vaak geassocieerd met het concept van marktvrijheid, maar ook de vrijheid om de minimale levensbenodigdheden te kunnen aanschaffen.

De rol van het collectief

Schrijver Dick Pels schreef in de Volkskrant.
"Autonomie en persoonlijke vrijheid worden niet alleen mogelijk gemaakt, maar ook tegengewerkt door sociale collectieven - en zijn in sommige gevallen alleen te realiseren doordat individuen zich afzetten tegen de groep. De individuele vrijheid wordt niet alleen geboren in de schoot van de gemeenschap en de traditie (de familie, het gezin, de democratische rechtsstaat), maar moet ook vaak op deze instituties worden bevochten (een generatieconflict, een scheiding, een verdere democratisering van de democratie).
Vrijheid is dus een dubbelzinnig goed. Zij kan alleen opbloeien in gemeenschappen, maar wordt door diezelfde gemeenschappen gemakkelijk onder druk gezet".

Vrijheid en determinisme

In zijn boek "De evolutie van de vrije wil" stelt Daniel Dennett het volgende.
Determinisme is de stelling dat er 'op elk moment precies één fysiek mogelijke toekomst is'. Men zou denken dat dit geen bijzonder moeilijk denkbeeld is, maar het is verbazingwekkend hoe vaak zelfs de meest diepzinnige auteurs het helemaal verkeerd begrijpen. Ten eerste veronderstellen veel auteurs dat determinisme ook onvermijdelijkheid impliceert. Dat doet het niet. Ten tweede denken velen dat het zonneklaar is dat indeterminisme - dus de ontkenning van determinisme - ons als actor enige vrijheid, speelruimte en armslag geeft die we in een deterministisch universum absoluut niet kunnen hebben. Dat doet het niet. Ten derde wordt algemeen verondersteld dat er in een deterministische wereld geen echte opties zijn, alleen maar schijnbare opties. Dit is onjuist.

Volgens Dennett zijn al onze morele wetten en intuïties gebaseerd op het bestaan van een vrije wil. Hoe kan een mens anders verantwoordelijk zijn voor zijn daden? Onze dromen, gedachten en wensen zijn verbonden met het idee dat we fundamenteel vrij zijn in ons denken. Door de evolutie van de vrije wil te onderzoeken, ontstaat een dieper en vollediger begrip van onze ethiek, van onze normen en waarden. Door onze verantwoordelijkheden te kennen en de grenzen van onze mogelijkheden te verkennen, kunnen we ook weten waarop we elkaar kunnen aanspreken en waarop we mogen rekenen.

Vrijheid in relatie tot anderen	Vrijheid in relatie tot jezelf
De fundamentele rol van vrijheid voor alle levende wezens. Vrijheid is niet alleen extern belangrijk, bijvoorbeeld als voorwaarde voor een stabiele samenleving, het is ook belangrijk dat mensen zichzelf innerlijk bevrijden. Maar nomen en waarden blijven altijd gelden.	Innerlijke vrijheid betekent dat mensen hun bewustzijn ontwikkelen Wat bedoelen we als we het hebben over "ontwikkelen van bewustzijn" of "duurzaam leven"?
Innerlijke vrijheid gaat samen met een meer verantwoorde leefstijl Alleen wanneer mensen hun eigen grenzen respecteren is er voldoende ruimte voor anderen.	Zelfbeperking en respect geïntegreerd met zelfontplooiing en betrokkenheid. Abraham Maslow, een humanistisch psycholoog, heeft de voorwaarden voor zelfontplooiing in een piramide gezet.
Dynamische kwaliteit (Robert Pirsig) is de bron van alle verandering, de kwaliteit van de vrijheid. Iemands leven heeft kwaliteit als er voldoende verbondenheidervaringen te bereiken vallen.	In navolging van Martien Brinkman roepen wij op vrijheid altijd te verstaan als een gemeenschaps- en relatiebegrip. Zonder besef van verbondenheid verwordt vrijheid tot eenzaamheid.
In zijn boek Flow bespreekt Mihaly Csikszentmihalyi o.m. de gevolgen van keuzevrijheid. De keuzes die wij tegenwoordig kunnen maken, hebben onze persoonlijke vrijheid enorm vergroot, iets wat honderd jaar geleden noch ondenkbaar was. Maar de onvermijdelijke consequentie van veel aantrekkelijke keuzes is onzekerheid: welk pad zal ik nemen…? En die onzekerheid doet weer afbreuk aan de vastberadenheid, wat op zijn beurt weer leidt tot een waardevermindering van de keuze. Vrijheid is daarom niet noodzakelijk bevorderlijk voor de ontwikkeling van een zinvol leven, integendeel. Als de regels van een spel te soepel zijn, gaat dat ten koste van de concentratie en wordt het lastiger om in een flow te komen. Toewijding aan een doel en de regels die het met zich meebrengt, is veel makkelijker wanneer de keuze beperkt en duidelijk is. Dit wil niet zeggen dat een terugkeer naar de strenge waarden en beperkte keuzemogelijkheden uit het verleden goed zijn - zelfs als dat tot de mogelijkheden zou behoren, wat echter niet het geval is. De complexiteit en vrijheid waarin wij geboren werden en waarvoor onze voorouders zo hard hebben gevochten, vormen een uitdaging die wij moeilijk kunnen negeren. En als wij die uitdaging aannemen, zullen onze nakomelingen op hun beurt een veel beter leven hebben dan wij. Maar als wij die uitdaging negeren, lopen we het risico onze energie te verspillen aan tegenstrijdige, zinloze doelen. Alleen als een doel volledig serieus genomen wordt, kan het een goed gevolg hebben. Elk doel heeft een aantal consequenties, en als men niet bereid is daar rekening mee te houden, verliest het zijn betekenis. De bergbeklimmer die besluit een moeilijke top te beklimmen, weet dat hij het grootste deel van de klim dodelijk vermoeid zal zijn en in gevaarlijke situaties zal verkeren. Maar als hij te gemakkelijk opgeeft, zal zijn streven van weinig waarde blijken. En hetzelfde geldt voor alle flow-ervaringen: er is een wederzijdse relatie tussen de doelen en de inspanning die ze vereisen. Van meet af aan rechtvaardigen onze doelen de inspanning die ze vergen. We trouwen omdat we ons leven willen slijten met onze partner, maar als we ons daar niet naar gedragen, zal het huwelijk mettertijd zijn waarde verliezen. Tot zover Mihaly Csikszentmihalyi.
Een liefdesband ontstaat wanneer twee geesten zich uit liefde wederkerig voor elkaar willen inzetten. Om de liefdesband levend te houden, is het bevorderlijk als die wederkerigheid evenwichtig is. De voorwaarde voor die evenwichtige wederkerigheid is de persoonlijke zelfstandigheid en gelijkwaardigheid van beiden. Daardoor wordt liefde niet alleen gekenmerkt door saamhorigheid, maar evengoed door bevordering van de persoonlijke vrijheid van de ander. Liefhebben is vasthouden met open handen. When two lovers love. They love the two of them. They love the one of them. In the space between. Yates (Terug) naar het onderdeel "filosofie, moraal en spiritualiteit" bij de artikelen over zingeving.